De volledige informatie wat betreft Dorestad is te downloaden als PDF formaat onder de naam Codex Dorestad - dit linkt naar een downloadable PFD bestand. Hieronder staat ook nog een korte samenvatting van hoe de stad er precies uitziet en een kaartje voor de beeldvorming.
Hieronder staat een korte beschrijving van de grote wijken in Dorestad. Ze zijn vooral bedoeld om snel even wat na te zoeken en geven vooral de sterfelijke sfeer weer, met hier en daar wat opmerkingen voor Verwanten.
bla
Binnenstad
De binnenstad van Dorestad is een onprettige mix van nauwe laat-middeleeuwse huizen en straatjes, en pogingen van het sterfelijke stadsbestuur om een toeristische trekpleister te maken hebben er niet veel aan kunnen doen dankzij bewonersverenigingen en de strakke Nederlandse wetten op het gebied van monumentale waarde. In theorie zouden grachten zoals Amsterdam, Utrecht en Delft gecombineerd met de stadsvernieuwing zoals in het centrum van Rotterdam een prettige, open, terrasachtige atmosfeer moeten geven die open zou staan voor een dagje modern winkelen met een vleugje oud-Nederlandse architectuur.
In de praktijk betekent het een auto-onvriendelijk, moeilijk bereikbaar centrum. Bussen en trams kunnen niet in de nauwe straatjes komen, en het plan om een metro-stelsel aan te leggen liep stuk op het hoge grondwaterpeil. De nauwe grachtjes met hun stilstaande water kunnen de grotere rondvaartboten niet aan en zijn hun originele doel als openlucht riool nog niet ontgroeid. Zelfs het Centraal Station van Dorestad is gebouwd aan de rand van het centrum omdat de sloop van een kerk die in de weg stond werd voorkomen door lokale bewoners die hun rust verstoord zagen; tegenwoordig staat de kerk gemarkeerd als ‘beschermd stadsgezicht’. De moderne gebouwen in het centrum zijn gebouwd op plekken waar oudere gebouwen zijn gesloopt en als gevolg daarvan vaak te klein en te duur voor de gemiddelde bewoner; hierdoor staan er een aantal nieuwere huizen in het centrum tot overmaat van ramp al geruime tijd leeg. Om kraking te voorkomen bespreekt de gemeente op het moment een wijziging in het bestemmingsplan.
Centraal station
De ‘wijk’ rond het Centraal Station was aanvankelijk gebouwt om het station te voorzien van alle benodigdheden, en veel ondersteunend personeel van de spoorwegen alsmede directeuren en hoofdconducteurs woonden in de mooie staatsgesponsorde huizen. Station Dorestad Centraal is met recht een van de belangrijkste spoorwegstations in Nederland te noemen. In 1901, 1923, 1953 en 1979 kende het station nog grote uitbreidingen, tot zijn huidige capaciteit van 20 sporen en een verwerking van ruim 150.000 reizigers per dag, merendeel forenzen en studenten.
Dit heeft in de afgelopen jaren wel tot wat strubbelingen geleid, mede omdat de mooie herenhuizen tussen Centraal Station en Centrum nu fungeren als Rosse Buurt. Veel van haar inwoners zijn vertrokken uit Dorestad of wonen nu in Oost. De Gemeenteraad bezint zich nog op actie tegen deze verloedering maar kan nog niet effectief te werk gaan door een jarenlang gedoogbeleid. Opvallend feit is wel dat de winkels in het Centraal Station als enige in heel Nederland 24 uur per dag open zijn met snackbar en supermarkt.
Echter, veel personeel van de Spoorwegen woont er niet meer in deze nieuwe tijd van sociale mobiliteit, en de herenhuizen zijn nu vooral gericht op een ander soort ‘heren’ – de buurt staat ondertussen bekend als de Dorestadse Wallen. De buurt kent nu een ‘rijke’ demografie, wat politieke taal is voor een wijk met veel etnische minderheden, op het moment veelal van Turkse en Indonesische komaf.
Hartbuurt
De Hartbuurt is vernoemd naar het Hart Ziekenhuis dat in het centrum van de wijk staat en gelegen aan het noord-westelijk deel van Dorestad Centrum. Het uitgaansleven tiert hier welig; als er een plek is in Dorestad waar jongeren veel komen is dat vooral de Hartbuurt. Een groot aantal goed onderhouden studentenhuizen, cafés, buurtcentra en disco’s die alles draaien van klassieke Hardcore tot Gothic. Een bekende discotheek, de Plaza, is gevestigd in een oud fabriekscomplexje en heeft meerdere thema-avonden die aan de meeste smaken voldoen. De rosse buurt is te vinden aan de periferie van de wijk aan de oostkant, tussen het Centraal Station en het ware centrum; een bewonersinitiatief met handtekeningen poogt de Gemeenteraad tot actie aan te sporen. Voor de meeste jongere Verwanten is de Hartbuurt DE plek om te voeden.
Buitenkwartier
Aanvankelijk was het buitenkwartier een groeiwijk, opgezet buiten de oude stadsmuren als reizigerskwartier en handelsplaats; tijdens de snelle groei van Dorestad echter werd het een ‘normale’ woonwijk, en tot de dag van vandaag is het een van de prettigste wijken van Dorestad. Enkele gebouwen dienen nog altijd hun originele doel als kantoor, maar de meeste zijn inmiddels al een keer of twee verbouwd en zijn ingericht als woningen, studentenhuisvesting of wijkcentra. Een plan tot herbouw staat al jaren in de steigers, maar lijkt niet binnenkort te worden gerealiseerd.
Omdat de wijk moderner is en groter opgezet dan welke andere wijk ook dicht bij het centrum is het een populaire winkelbestemming. Meerdere grote ketens supermarkten en bouwmarkten hebben er hun vestiging, alsmede goedkopere kledingzaken, tweedehandszaken en occulte rariteitenwinkeltjes. Kantoorruimte is er goedkoop, evenals appartementen, maar de wijk zelf doet een beetje verlopen aan en een groot renovatieproject kan niet lang uitblijven als de wijk geen probleemgebied wil worden.
Kooten
Kort na de vorige eeuwwisseling was Kooten nog “Cothen”, een klein slaperig dorpje gelegen aan de Kromme Rijn met ongeveer 3000 zeer streng gereformeerde inwoners. Een decennium later was het een onderdeel van het snel groeiende Dorestad, ingeklemd tussen nieuwe wijken, de Kromme Rijn en een industrieterrein, en de arbeiders verbasterden Cothen al snel tot Kooten. Toen het eenmaal haar identiteit verloren had aan de grote stad zou het niet lang duren of ook de dorpse kern van Cothen zou verdwijnen in de metropool Dorestad.
De inwoners van Kooten echter verzetten zich sterk en richtten meerdere verenigingen en stichtingen op om Cothen te behouden. Door manipulatie binnen de huurdervereniging en wegpesttechnieken, subtiel of anderzijds, hebben de inwoners van Cothen min of meer haar identiteit tot nu toe weten te behouden. Politie heet er nog steeds stug een ‘veldwachter’, en het kleine politiepostje dat nabij de kerk bestaat ook uit echte Cothenaren, die politiek een aardige vinger in de pap hebben. De vasthoudende bijna paranoïde ons-kent-ons sfeer maakt de wijk doorgaans een onprettige plek in Dorestad voor de meeste Verwanten.
Een klein winkelcentrumpje rond de kerk markeert de kern van het oude Cothen, en in de wijk eromheen staan nog grotendeels dezelfde huisjes als jaren geleden. De deelgemeente weerstaat stug bijna elke verandering en ligt regelmatig overhoop met het College van B&W. Meerdere kerkgenootschappen en een actieve huurdervereniging zorgt voor de rust en vrede in de wijk, vooral jegens buitenstaanders.
Castellumwijk
De Castellumwijk is de nieuwste aanwinst, en kroonjuweel van de Burgemeester en Wethouders. Een serie oude textielfabrieken die het centrum en een serie oudere en rijkere huizen van elkaar hadden gescheiden werden opgekocht en gesloopt, en een geschikte ontwikkelaar ontwierp een villawijk voor midden- tot hoge inkomens om de bestaande monumentale villa’s heen.
De bouw liep vertraging op door de ontdekking van een oud Romeins Fort, maar het project werd herontworpen en omgedoopt tot 'Castellum-wijk'; de fundamenten werden verwerkt in het bestemmingsplan als cultureel centrum. De wijk zelf heeft de vorm van een vergroot fort, met een aantal zij-kanalen van de Kromme Rijn die de slotgracht moeten voorstellen, en toegang tot de wijk is in de vorm van een viertal bruggen. Hierdoor is de wijk een van de veiligste van Dorestad en om de aantrekkingskracht van de wijk en de grondprijzen hoog te houden patrouilleert de politie steevast elke avond de straten en bruggen die toegang bieden tot de wijk. De meeste inwoners zijn nouveau riche, minus de inwoners van de oudere panden natuurlijk.
Hoewel de wijk niet formeel te boek staat als verboden jachtterrein is het bekend dat niet minder dan vier van Dorestad’s Ouderen en meerdere Ancilla er Havens of belangrijke bezittingen hebben, waaronder de Prins, en hierdoor wordt er niet of nauwelijks gevoed.
Stadsdeel West
Stadsdeel West is gebouwd in de 70’er jaren en bestaat vrijwel volledig uit goed onderhouden en betaalbare koophuizen. De meeste docenten en hoger opgeleide personeelsleden van de verschillende fabrieken wonen van oudsher hier, met een klein percentage ‘oud geld’ die hun grotere huizen in de buurt van de fabrieken die ze beheerden lieten bouwen. Veel van de nieuwere gebouwen van de Universiteit, waaronder de faculteiten Bedrijfskunde, Econometrie, Recht en Letteren, staan hier en de wijk staat het dichtst bij de fabrieken die Dorestad nog niet hebben verlaten. Hierdoor is deze wijk populair bij forenzen die dichter bij hun werk willen wonen, en goed bereikbaar via de A12 en het openbaar vervoer.
Een aantal vernieuwingsprojecten om de wijk in de 21e eeuw te trekken en aantrekkelijk te houden zijn onderweg. Zo wordt er gebouwd aan een verbreding van de twee doorlopende N-wegen, bouwt men in de wijk een eigen bus- en treinstation om de bereikbaarheid te vergroten en is er een project gaande om nog drie flats, waaronder één moderne serviceflat, te bouwen op de plek van een oud parkeerterrein.
Er bevinden zich veel kantoren in Stadsdeel West, vooral regiokantoren van grote bedrijven. Hoewel de meeste hoofdkwartieren toch dichter bij het centrum zitten is de combinatie van de Universiteit, goede werkkrachten en uitstekende bereikbaarheid voldoende om een goede werkgelegenheid te garanderen.
Stadsdeel Oost
Stadsdeel Oost is een van de weinige compleet geplande wijken gebouwd tijdens de explosieve groei van Dorestad in de 20e eeuw. Gebouwd met wijde, beboomde lanen en genoeg ruimte voor uitbreiding is Stadsdeel Oost de plek waar veel directeuren en rijkere inwoners van Dorestad hun huis lieten bouwen. Tegenwoordig zit nog altijd veel van het ‘oude’ geld in Dorestad-Oost, samen met de gegoede burgerij. Er zijn meerdere huizen die ook al jaren in dezelfde families zitten; zo is de familie Ten Cate te vinden in een groot huis dat 80 jaar geleden is gebouwd voor de toenmalige directeur.
De wijk is goed voorzien van sportvelden en verenigingen, een groot winkelcentrum, drie mooie stadsparkjes en het Sint-Elisabethziekenhuis. Ook is de wijk nog altijd uitstekend bereikbaar, al patrouilleert de politie op dit moment hevig de provinciale weg om te voorkomen dat onrust uit andere wijken overslaat.
Stadsdeel Zuid
Stadsdeel Zuid is de donkere zijde van Oost, en heeft goedkopere arbeiderswoningen. Bijna de hele wijk bestaat uit goedkope huurwoningen en zit propvol met ongeschoolde arbeiders, illegale buitenlanders en gestrande schoolverlaters. Een gifschandaal in 1986 liet de wijk leeglopen van personen die beter konden veroorloven, en de sanering van de bodem die de wijk weer bewoonbaar moest maken laat al jaren op zich wachten; een parlementaire enquête over het onderwerp kwam nooit van de grond, en de gemeente kan zich de dure bodemonderzoeken niet veroorloven.
De wijk zelf is letterlijk binnen een jaar uit de grond gestampt met alleen kleine renovaties en herbouw in geval van branden en ongelukken. De wijk wordt begrensd door oude fabrieken, de grote parkeerplaats van Stadion Mansveldt en de omliggende wijken, waardoor er geen groeimogelijkheden meer zijn. Er zijn hier en daar enclaves van oude inwoners; onder hen heerst nog wel een volksbuurtstemming, maar deze is aan de grimmige kant. Veelal bejaarde ex-arbeiders hebben zich verenigd in een Ouderenbond die ook heeft meegedaan aan de verkiezingen en een verbazende hoeveelheid steun heeft gekregen.
Kunstenaarsbuurt
De Kunstenaarsbuurt, niet vernoemd naar een hoog percentage kunstenaars maar naar de keuze van straatnamen, was een poging om een tweede centrum binnen Dorestad te stichten. Een klein maar goed ingericht winkelcentrum staat in de kern, en eromheen staat een mengelmoes van grotere en kleinere huizen. De wijk heeft het meeste verloop omdat de woningstichting een groot aantal huurhuizen heeft die vaak worden gebruikt door personen die maar een paar jaar verwachten in Dorestad te verblijven. Met de Brain Drain en het verlies van de beter betaalde banen wordt het ieder jaar moeilijker om de huizen verhuurd te houden, en een actief anti-kraak beleid in de vorm van studentenhuisvesting houdt de indruk van een goed bevolkte wijk hoog.
De hele wijk is na de annexatie van Houten door de Gemeente Dorestad verklaard tot Economisch Kansgebied, en vooral kleinere ondernemers zijn naar de wijk toegekomen. Kleine alternatieve kledingwinkeltjes, internetcafés, hobbyshops, computerzaken en copyshops zijn in de hoofdstraten alom aanwezig, en de vele kleine terrasjes dragen bij aan een gezellige, studentikoze sfeer. Vaak is er tot ongeveer 1 uur ’s nachts in de wijk nog wel wat te doen, zeker in de zomermaanden, en de snackbars zijn open tot 3 uur. De wijk zelf is de afgelopen jaren zelfs ietsje gegroeid, en de Gemeente Dorestad heeft haar pijlen voor het moment gericht op Culemborg, waar de wijk tegenaan is gegroeid. Die gemeente heeft echter tot nu toe het nog gepresteerd om niet in Dorestad te worden opgenomen.
Oranjewijk
Enkele decennia geleden was de Oranjewijk één van de typerende wijken van Dorestad, een trotse arbeidersbuurt waar generaties aan huisvaders terugkeerden na een lange dag werk naar hun gezin. Echter, de landelijke huursanering van 1968 had enorme gevolgen voor de voorheen goedkope Oranjewijk; honderden gezinnen trokken weg omdat ze de verhoogde huren simpelweg niet konden bolwerken.
Anno 1999 lijkt de geschiedenis zich te herhalen. Vooral de kleine huizen in de buurt zijn in de loop van de jaren uit de woningstichting verdwenen en zijn hierdoor hard aan renovatie toe. Echter, de lage koop- en huurprijzen hebben ervoor gezorgd dat veel studenten en allochtonen hun intrek hebben genomen in de wijk. De criminaliteit is nog niet al te erg, maar de wijk staat al te boek als ‘minder prettig’ en het feit dat de woningstichting ook de laatste 150 huizen in de wijk op de open markt wil verkopen zal een grotere toestroom van lage inkomens betekenen. Ook is het zo dat een gedeelte van deze wijk wellicht op de schop moet om de HSL doorgang te laten vinden. De oude buurtwacht nam zelf het heft in handen, en meerdere buurtinitiatieven houden de wijk nu relatief schoon en veilig. De politie is niet te spreken over de buurtwacht, zeker nu er meerdere gewelddadige treffens zijn geweest tussen enkele jeugdbendes en de buurtwacht waar al meerdere keren de ME aan te pas heeft moeten komen. Voor de inwoners van de wijk echter zijn het volkshelden, en daarom aarzelen de autoriteiten bij de juiste aanpak van dit dilemma.
Langbroekhaven
De Langbroekhaven zou het economisch hart zijn van Dorestad als er niet een grote schaduw over hing. Het terrein van overslaghavens, laaddokken en hallen is druk en vervuild, en een broedplaats voor smokkel door de georganiseerde misdaad. Het nauwe, drukke district leent zich perfect voor clandestiene zaken, en de politie kan weinig anders doen dan pogen om zo veel mogelijk daders te pakken te krijgen.
Origineel aangelegd als opvolger van de Oude Haven is de Langbroekhaven nog steeds de belangrijkste binnenvaarthaven in de omgeving, en de grootste van de wereld, maar de relatief nieuwe Kellerhaven komt sneller naderbij met meer groeiruimte en een directe haven langs het Amsterdam-Rijnkanaal. Nog altijd echter komen in deze haven veel grondstoffen binnen voor de vele fabrieken en het grote Eck en Wiel terrein; ook wordt er veel constructiemateriaal, papier en hout vervoerd, en recentelijk is er een bestaande haven aangepast om autoschepen te faciliteren. Ook kent de Langbroekhaven een overdekt dok naast de Mittal Steel Company zodat staal zonder last van het weer kan worden gelost.
Het district blijft echter donker en nauw. De arbeiders komen en gaan in loodzware onderbemande ploegendiensten, waar het elke keer weer moeilijk is om de in- en uitlaad deadlines te halen. Vele van hen zijn er niet rouwig om hun lage salaris aan te vullen met een steekpenning of twee, en de politieaanpak van de corruptie heeft vooralsnog geen noemenswaardig effect gehad. Na de Rotterdamse haven en Schiphol is Dorestad de derde op de ranglijst van punten waar drugs Nederland binnenkomen, vooral via Duitsland.
Project Noordoever Ravenswaal – de Broekerwaard
Na jaren conflicten en vele demonstraties tegen de uitbreiding van de Langbroekhaven richting Amerongen ten koste van de groene strook aan de Ravenswaal zijn Milieudefensie en Stichting Het Utrechts Landschap overeen gekomen om het voormalige braakliggende industriegebied terug te geven aan de natuur. Na principeafspraken in 1992 zijn de gebouwen grotendeels gesloopt en veel van de meest vervuilde grond gesaneerd, waardoor er nu een ononderbroken stroomgebied van 3000 hectare ligt tussen de Langbroekhaven en Amerongen aan de zuidzijde van Amerongenweteringweg / Lekdijk.
In januari 1993 werd definitief begonnen aan de ‘bouw’ van het natuurgebied. Fase I hield het verhogen van de Rijnsteegbrug en de weg ernaartoe in, waardoor het gebied niet langer door een weg werd onderbroken, terwijl de oude fabrieken grotendeels werden gesloopt, minus een paar panden die voor de PR-waarde bleven staan om te worden ‘teruggeclaimd’ door de natuur. Fase II was het uitzetten van verdwenen plant- en diersoorten terwijl de oude dijken werden doorgestoken. Inmiddels is Fase III van het project afgerond en de Lekdijk verlegd naar het noorden om de rivier de kans te geven het gebied weer te laten verwilderen.
Hoewel het een soort bospark moet worden met een aantal kunstmatige ruïnes als bufferzone tussen de haven en de Utrechtse Heuvelrug heeft het geheel geen goede reputatie. De junks en zwervers die in de oude fabrieken onderdak vonden zijn lang niet allemaal vertrokken, en na zonsondergang is het er niet prettig. De ruïnes geven het geheel in plaats van een hoopvolle een sterk verwilderde aanblik, en de Rijnsteegbrug die boven alles uittorent werpt schaduwen die het geheel een ontmoedigende aanblik geven. Voor het moment ziet het ernaar uit dat het project zijn deadline van 2000 niet gaat halen, en dat “Natuurpark Broekerwaard” nog even op zich laat wachten.
Eck en Wiel
Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog hadden de industriegebieden rond Dorestad de sterke behoefte aan uitbreiding, en na lang wikken en wegen koos de gemeente ervoor om de landbouw- en natuurgebieden op de zuidoever van de Ravenswaal tegenover de Langbroekhaven in zijn geheel te bebouwen met nieuwe zware industrie. Voor de aanleg moest het dorpje Maurik met zijn 600 inwoners wijken, en de 400 hectare aanwezige bossen werden gekapt om ruimte te maken tezamen met nog eens rond de 500 hectare landbouwgrond. Na een aantal jaren vertraging door procedures en onteigeningen was het Industrieterrein Eck en Wiel (of gewoon “De Eck”) een feit.
Door de toegenomen werkgelegenheid groeide het dorpje Eck en Wiel en de Ameringen explosief en werd de Rijnsteegbrug aangelegd om de oostelijke verkeersstroom in goede banen te leiden. Het terrein huisvest vooral de grotere fabrieken en zwaardere industrie, en heeft zijn eigen haventje voor overslag en bijtanken van de vloot schepen die Dorestad aandoet.
Buitenwijken & randgemeentes
De kleine dorpskernen van Udijk, Werkhoven, Leerum, Ommeren, Eck en Wiel, Emerden, Ameringen, Rijswijk en Ingen liggen tussen de industrieterreinen. De dorpjes zelf zijn nog aardig rustiek, en veelal de plek waar gehaaste forenzen zich aan het einde van hun lange dagen terugtrekken voor wat welverdiende ontspanning. Buiten de spits om zijn de dorpjes ook goed te bereiken via auto en bus.
Doorn is een behoorlijk rijke gemeente en huist veel gegoede burgerij en rijke middenstand. Veelal mooie huizen gecombineerd met dure experimentele villa’s maken dit een volgend potentieel groeigebied voor de rijkeren in Dorestad, genesteld tegen de Utrechtse heuvelrug en slechts een afslag van Dorestad zelf verwijderd.
Houten is de meest recente aanwinst van Dorestad en sinds 1966 een van de snelst groeide gebieden in provincie Utrecht. In 1994 is de wijk toegevoegd aan Gemeente Dorestad en vanaf 1 januari 1995 werd de wijk een Vinex locatie (Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra) waardoor een aantal regels betreffende hoeveelheid nieuw te bouwen huizen niet langer van kracht waren. Station Houten is recent uitgebreid, en er staan voor het moment al 8000 nieuwe huizen in de planning. Hoewel Houten nu nog geldt als een randgemeente zal het lang niet lang meer duren of ze neemt definitief in Dorestad de status van wijk aan.